آمپول دوستاکسل (docetaxel) یک داروی شیمی درمانی است که با نام تجاری تاکسوتر (Taxotere) شناخته می‌شود. این دارو برای درمان برخی از سرطان‌ها از جمله سرطان پستان، سرطان‌های سر و گردن، سرطان معده، سرطان پروستات و سرطان ریه (نوع غیر سلول کوچک) به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروهای شیمی درمانی مورد استفاده است. آمپول دوستاکسل به صورت تزریق وریدی (داخل رگ) با دستور پزشک در کلینیک‌ها قابل استفاده است. در این مقاله، به بررسی مفهوم دوستاکسل، تاریخچه توسعه آن، مکانیزم عمل، موارد مصرف، اثرات جانبی، و اهمیت آن در مدیریت سرطان خواهیم پرداخت.
آنچه در این مقاله می خوانیم
اشکال دارویی دوستاکسل
داروهای شیمیایی و گیاهی موجود در داروخانه ها در اشکال دارویی نظیر سرم، قرص، کپسول، شربت و… تولید می‌شوند. پزشک باتوجه به شرایط سنی بیمار (بزرگسالان، سالمندان و کودکان)، سوابق پزشکی و نوع بیماری بهترین اشکال دارویی را تجویز می‌کند. اشکال دارویی دوستاکسل شامل محلول تزریقی 10 میلی گرم در میلی لیتر (ویال های 2 میلی لیتر، 8 میلی لیتر، 16 میلی لیتر)، 20 میلی گرم در میلی لیتر (ویال های 1 میلی لیتر، 4 میلی لیتر) و محلول تزریقی بدون الکل در اندازه‌های 20 میلی گرم در میلی لیتر، 80 میلی گرم / 4 میلی لیتر و 160 میلی گرم / 8 میلی لیتر می‌باشد.
موارد مصرف داروی دوستاکسل
این دارو برای درمان سرطان (مانند سرطان سینه، ریه، پروستات، معده و سر یا گردن) استفاده می‌شود. دوستاکسل عضوی از خانواده داروها به نام تاکسان است که با کند کردن رشد سلولی عمل می‌کند. مهم‌ترین موارد مصرف این محصول شامل سرطان پستان (به صورت موضعی پیشترفته یا متاستاتیک)، سرطان ریه سلولی غیر کوچک، سرطان معده، سرطان سر و گردن، سرطان پروستات، اختلال کلیوی و اختلال کبدی می‌باشد.
موارد مصرف آمپول دوستاکسل در بزرگسالان
- سرطان پستان
- سرطان ریه سلولی غیر کوچک
- سرطان معده
- سرطان سر و گردن
- سرطان پروستات
- اختلال کلیوی و اختلال کبدی
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی docetaxel
تاکسان نیمه مصنوعی، مانع از پلیمریزاسیون میکروتوبول های سلولی می‌شود که منجر به مهار سنتز DNA، RNA و پروتئین می‌شود. پروتئین محدود این دارو 94-97٪ بوده و از طریق کبد (CYP3A4) متابولیسم می‌شود. دفع دارو نیز از مدفوع 75%; ادرار 6% صورت می‌گیرد.
مقدار مصرف داروی docetaxel
قبل از شروع دریافت دوستاکسل (docetaxel) و هر بار که تحت درمان قرار می‌گیرید، بروشور اطلاعات بیمار را در صورت موجود بودن از طرف داروساز خود بخوانید. این دارو توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی از طریق تزریق در رگ تزریق می‌شود. طبق دستور پزشک، معمولاً بیش از 1 ساعت هر 3 هفته تجویز می‌شود. دوز و فرکانس آن بر اساس وضعیت پزشکی، وزن بدن و پاسخ به درمان است. در صورت فراموشی دوز به محض یادآوری اقدام به تزریق یا مصرف آن کنید. اگر نوبت فراموش شده نزدیک به نوبت بعدی است، از دوز مصرفی صرف نظر کنید.
مقدار مصرف داروی دوستاکسل برای سرطان پستان
- برای سرطان پستان موضعی پیشرفته یا متاستاتیک پس از شکست شیمی درمانی قبلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دوز پیشنهادی برای تک درمانی 60-100 میلی گرم در متر مربع 1 ساعت در هر 3 هفته و درمان ترکیبی کمکی 75 میلی گرم در متر مربع 1 ساعت پس از دوکسوروبیسین و سیکلوفسفامید در 3 هفته می‌باشد.
- برای اصلاح دوز (درمان کمکی) در بیماران مبتلا به نوتروپنی تب‌دار تحت درمان با G-CSF یا واکنش‌های شدید، تجمعی پوستی یا حسی عصبی به 60 میلی گرم بر متر مربع کاهش یابد.
- برای ترکیب درمانی (با دوکسوروبیسین و سیکلوفسفامید) نوتروپنی تب‌دار به طور کلی G-CSF داده شود، اگر ادامه یابد، به 60 میلی گرم در متر مربع کاهش داده و G-CSF را ادامه دهید.
- در صورت استوماتیت درجه 4/3 مصرف با کاهش 60 میلی گرم در متر مربع همراه است.
- در جهت واکنش‌های پوستی شدید یا تجمعی، S/S حسی عصبی متوسط کاهش تا 60 میلی‌گرم در متر مربع است. همچنین، در صورت تداوم اثرات نامطلوب مصرف را قطع کنید.
مقدار مصرف داروی دوستاکسل برای سرطان ریه سلولی غیر کوچک
- برای درمان (به عنوان تک درمانی) در بیماران مبتلا به NSCLC پیشرفته یا متاستاتیک موضعی پس از شکست شیمی درمانی مبتنی بر پلاتین قبلی توصیه می‌شود.
- همچنین در ترکیب با سیس پلاتین برای درمان NSCLC غیرقابل برداشت، موضعی پیشرفته یا متاستاتیک در بیمارانی که قبلاً شیمی درمانی دریافت نکرده‌اند نشان داده شده است.
- دوز پیشنهادی 75 میلی گرم در مدت 1 ساعت و 3 هفته است.
مقدار مصرف دوستاکسل برای سرطان معده
- در ترکیب با سیس پلاتین و فلوئورواوراسیل آدنوکارسینومای پیشرفته معده، از جمله آدنوکارسینوم محل اتصال معده به مری، در بیمارانی که قبلا شیمی درمانی برای بیماری پیشرفته دریافت نکرده‌اند، مصرف می‌شود.
- مقدار مصرفی در روز اول 75 میلی گرم بر متر مربع انفوزیون IV طی 1 ساعت و سپس سیس پلاتین 75 میلی گرم بر متر مربع به عنوان انفوزیون 1-3 ساعته می‌باشد.
- پس از سیس پلاتین نیز فلوئورواوراسیل 750 میلی گرم بر متر مربع در روز به صورت انفوزیون مداوم 24 ساعته به مدت 5 روز تجویز می‌شود.
مقدار مصرف داروی دوستاکسل برای سرطان پروستات
- برای سرطان پروستات متاستاتیک مقاوم به هورمون در ترکیب با پردنیزون تجویز می‌شود.
- دوز پیشنهادی برای این بیماری 75 میلی گرم در مدت 1 ساعت در 3 هفته با پردنیزون روزانه 5 میلی گرم هر 12 ساعت می‌باشد.
زمان مصرف آمپول دوستاکسل
در زمان مراجعه پزشک ممکن است وی برای جلوگیری از عوارض جانبی مانند تورم (احتباس مایعات یا ادم) و واکنش‌های آلرژیک، پیش داروها (مانند کورتیکواستروئیدها مانند دگزامتازون) را تجویز کند. این موارد معمولاً 1 روز قبل از درمان شروع می‌شوند و در مجموع 3 روز ادامه می‌یابند. دستورات پزشک خود را به دقت دنبال کنید تا برای درمان خود آماده شوید. اگر مصرف قبل از دارو را فراموش کردید یا آن را طبق برنامه مصرف نکردید، قبل از دریافت درمان دوستاکسل (docetaxel) به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.
موارد احتیاط
در صورت داشتن حساسیت به دوستاکسل یا به داروهای مشابه (داروهای نوع تاکسان مانند پاکلیتاکسل و کابازیتاکسل)، از مصرف این دارو خودداری کنید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیرفعالی (مانند پلی سوربات 80) باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا سایر مشکلات شود. همچنین در صورت داشتن سوابق پزشکی مشکلات کبدی، مشکلات ریوی (مانند افیوژن ریوی)، مشکلات قلبی (مانند نارسایی قلبی)، سیستم ایمنی ضعیف (مانند مانند نوتروپنی)، مشکلات خونی (مانند کم‌خونی، ترومبوسیتوپنی)، مشکلات فشار خون و… با احتیاط مصرف شود.
- خطر مرگ و میر مرتبط با درمان در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی، افرادی که دوزهای بالاتر دریافت می‌کنند و در بیماران مبتلا به NSCLC و سابقه شیمی‌درمانی مبتنی بر پلاتین که دوستاکسل را به صورت تک‌تراپی با دوز 100 میلی‌گرم بر متر مربع دریافت می‌کنند، بیشتر است.
- سپسیس در بیماران مبتلا به سرطان پستان که تحت درمان هستند گزارش شده است.
- بیماران مبتلا به ناهنجاری‌های ترکیبی ترانس آمینازها و آلکالین فسفاتاز نباید با دوستاکسل درمان شوند.
- انجام شمارش مکرر سلول‌های خونی در همه بیماران؛ تا زمانی که نوتروفیل‌ها به بیش از 1500 سلول در میلی متر مکعب و پلاکت‌ها به بیش از 100000 سلول در میلی متر مکعب برسند، عقب‌نشینی نکنید (به اصلاحات دوز مراجعه کنید).
- انتروکولیت و کولیت نوتروپنیک (تیفلیت) گزارش شده است. برای بیماران مبتلا به نوتروپنی که به ویژه در معرض خطر ابتلا به عوارض گوارشی هستند، با احتیاط مصرف شود. انتروکولیت و انتروکولیت نوتروپنیک ممکن است در هر زمانی ایجاد شوند و در همان روز اول شروع علائم منجر به مرگ شوند.
- بدخیمی‌های اولیه دوم گزارش شده، به ویژه لوسمی میلوئیدی حاد (AML)، سندرم میلودیسپلاستیک (MDS)، لنفوم غیر هوچکین (NHL)، و سرطان کلیه ممکن است چندین ماه یا سال پس از درمان با دوستاکسل رخ دهد.
- اریتم موضعی اندام‌ها همراه با ادم و به دنبال آن پوسته پوسته شدن مشاهده شده است. دوز را برای مسمومیت شدید پوستی تنظیم کنید.
- علائم شدید عصبی (به عنوان مثال، پارستزی، دیسستزی، درد) مشاهده شد. در صورت تداوم علائم، دوز را مجدد تنظیم یا درمان را قطع کنید.
- ادم ماکولا سیستوئید (CME) گزارش شده است. در صورت بروز اختلال در بینایی، فوراً یک معاینه جامع چشمی را برنامه ریزی کنید. اگر CME تشخیص داده شد، دوستاکسل را قطع کنید.
موارد منع مصرف دوستاکسل
شرکت‌های داروسازی بر روی تمام محصولات شیمیایی و گیاهی خود اطلاعات دارویی مانند موارد مصرف، موارد احتیاط، نحوه مصرف، موارد منع مصرف و… بیان کرده‌اند. بیماران باید قبل از مصرف هر دارویی موارد احتیاط و منع مصرف آن را مطالعه کنند تا پزشک در صورت نیاز داروی آن‌ها را تغییر دهد. زنان باردار، سالمندان، کودکان و مادران شیرده در معرض خطر بیشتری برای عوارض جانبی و منع مصرف این دارو قرار دارند. این دسته افراد بدون مشورت پزشک اقدام به مصرف هیچ دارویی (از جمله docetaxel) نکرده تا کمتر شاهد عوارض جدی باشیم.
- حساسیت به دوستاکسل یا پلی سوربات 80
- تومور جامد با ANC پایه <1500/mm3
- دوران بارداری و شیردهی
عوارض جانبی داروی دوستاکسل (docetaxel)
درد یا تورم در محل تزریق، تهوع، استفراغ، اسهال، اشک ریزش بیش از حد، خستگی، سرگیجه، خواب‌آلودگی، احساس مستی، یبوست و از دست‌دادن اشتها برخی از عوارض جانبی داروی دوستاکسل می‌باشند. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای پیشگیری یا تسکین حالت تهوع و استفراغ دارویی تجویز کند. خوردن چندین وعده غذایی کوچک، نخوردن قبل از درمان یا محدود کردن فعالیت ممکن است به کاهش برخی از این اثرات کمک کند. همچنین برخی از عوارض جانبی جدی این محصول شامل خستگی و ضعف غیرمعمول، تورم دست و پا ، افزایش وزن بدون دلیل، بی حسی یا گزگز بازوها و پاها و… می‌باشد.
- آلوپسی
- کم خونی
- لکوپنی
- نوتروپنی
- آستنیا
- تب و عفونت
- احتباس مایع
- حساسیت مفرط
- واکنش‌های پوستی
- اسهال، حالت تهوع و استفراغ
- نوروپاتی حسی
- میالژی
- تغییر ناخن
تداخل دارویی دوستاکسل
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. هیچ دارویی را بدون تأیید پزشک خود شروع، متوقف یا تغییر ندهید. داروهای ضد قارچ‌های آزول (مانند ایتراکونازول)، آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید (مانند اریترومایسین)، ریفامایسین‌ها (مانند ریفابوتین)، ریتوناویر، داروهای HIV (مانند آتازاناویر)، خار مریم، دی‌سولفیرام، مترونیدازول، تینیدازول و… سبب تداخل دارویی با دوستاکسل می‌شوند. این دارو سبب خواب‌آلودگی در بیماران می‌شود، بعد از استفاده از مصرف ماری جوانا (حشیش)، مسکن‌های درد مخدر یا سرفه (مانند کدئین، هیدروکودون)، داروهای خواب یا اضطراب خودداری کنید.
مصرف داروی دوستاکسل (docetaxel) در دوران بارداری و شیردهی
بر اساس یافته‌های مطالعات تولید مثل حیوانی و مکانیسم اثر آن، درمان می‌تواند در صورت تجویز به یک زن باردار باعث آسیب جنین شود. اطلاعات انسانی محدود موجود برای اطلاع از خطرات مرتبط با دارو در دوران بارداری کافی نیست. قبل از شروع درمان، وضعیت بارداری زنان بالقوه باروری را بررسی کنید. همچنین هیچ اطلاعاتی در مورد وجود دوستاکسل (docetaxel) در شیر انسان یا تأثیر آن بر تولید شیر مادران شیرده وجود ندارد. به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی جدی در یک کودک شیرده در اثر قرار گرفتن در معرض دوستاکسل، از جمله مرگ سمی، سمیت کبدی، نوتروپنی و لوسمی حاد میلوئیدی، به زنان توصیه می‌شود در طول درمان به نوزاد شیردهی نکنند.
شرایط نگهداری آمپول docetaxel
این محصول تنها در کلینیک و بیمارستان‌ها نگهداری می شود و شرایط نگهداری آن در منزل در دسترس نیست.
کلام آخر در مورد داروی دوستاکسل
دوستاکسل docetaxel همان طور که در این مقاله از گفتیم، با کاهش رشد سلول‌های سرطانی کار می‌کند. این دارو با اتصال به میکروتوبول‌ها، که بلوک‌های سازنده اسکلت سلول هستند، عمل می‌کند. میکروتوبول‌ها برای تقسیم سلولی ضروری هستند، بنابراین با اتصال به آن‌ها، دوستاکسل می‌تواند از تقسیم سلول‌های سرطانی جلوگیری کند. عوارض شایع این محصول شامل تهوع و استفراغ، ریزش مو، کاهش تعداد سلول‌های خونی، خستگی، درد عضلانی، مشکلات گوارشی، عفونت و… می‌باشد. قبل از شروع درمان با آمپول دوستاکسل، باید با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای این دارو صحبت کنید.
منبع سایت: Medscape
تولید محتوا کردن، یعنی خلق پیام‌هایی که قرار است با یک سری آدم ارتباط برقرار کنند. در تلاشم خالق خوبی باشم…