در حال حاضر، استامینوفن یکی از داروهای پرکاربرد در جهان است و به عنوان یک داروی ضد درد و تب‌بر در تمام نقاط جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو برای کاهش دردها و تب‌های مختلف، از جمله دردهای عادی، سرفه، سردرد و غیره، بسیار مؤثر است. استامینوفن به طور معمول در خانه همه افراد یافت می‌شود اما با این همه محبوبیت و استفاده گسترده، ممکن است سوالاتی درباره عملکرد، اثرات جانبی و موارد احتیاط مصرف این دارو برای شما پیش آید. این مقاله با هدف ارتقاء آگاهی شما از داروی acetaminophen و مفاهیم مرتبط با آن تهیه شده است.
آنچه در این مقاله می خوانیم
اشکال دارویی استامینوفن
استامینوفن یک داروی بسیار قدیمی بوده و در سال ۱۸۷۷ برای اولین بار تولید شده است. به همین جهت تقریبا به طور کامل برای تمامی پزشکان شناخته شده محسوب می‌شود و عوارض آن به طور کامل بررسی شده است.
اشکال دارویی شامل قرص 325 میلی گرم و 500 میلی گرم، کپسول 325 میلی گرم و 500 میلی گرم، کاپلت انتشار طولانی مدت 650 میلی گرم، قرص خوراکی متلاشی‌کننده 80 میلی گرم و 160 میلی گرم، قرص جویدنی 80 میلی گرم، محلول یا سوسپانسیون خوراکی 160 میلی گرم / 5 میلی لیتر، مایع خوراکی 160 میلی گرم / 5 میلی لیتر و 500 میلی گرم / 5 میلی لیتر، شربت خوراکی 160 میلی گرم / 5 میلی لیتر می‌باشد.
موارد مصرف داروی استامینوفن
این دارو برای درمان دردهای خفیف تا متوسط (از سردرد، دوره قاعدگی، دندان درد، کمردرد، آرتروز یا درد، درد سرماخوردگی و آنفولانزا) و کاهش تب استفاده می‌شود. این دارو برای دردهای خفیف تا متوسط با منشا مختلف مثل سردرد، دندان درد، میگرن، دردهای عصبی و… نیز دارای کاربرد است.
موارد مصرف استامینوفن در بزرگسالان
- درد و تب
- سردرد شدید
- دل درد پریودی
- سرماخوردگی
- دندان درد شدید و دندان درآوردن کودک
- کاهش علائم سینوزیت
- درمان کمر درد
- بیماری آرتروز
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی acetaminophen
مکانیسم عمل این دارو روی هیپوتالاموس برای تولید تب بر عمل می‌کند. همچنین ممکن است برای جلوگیری از تولید تکانه درد به صورت محیطی کار کند و سنتز پروستاگلاندین را در CNS مهار کند. زمان اوج پلاسما 10-60 دقیقه (انتشار فوری PO)؛ 60-120 دقیقه (PO تمدید انتشار)؛ 6 ساعت (PO 500 میلی گرم، قرص معمولی)؛ 8 ساعت (PO 650 میلی گرم، قرص با رهش طولانی) می‌باشد.
متابولیسم از طریق کبد (سیستم های آنزیمی میکروزومی) و کونژوگاسیون (اسید گلوکورونیک یا سولفوریک) صورت می‌گیرد و در آخر از طریق ادرار (عمدتاً به صورت استامینوفن گلوکورونید با استامینوفن سولفات و مرکاپتات) دفع می‌شود.
مقدار مصرف داروی acetaminophen
استامینوفن (acetaminophen) در اشکال دارویی و شرکت‌های مختلفی در خارج و داخل کشور تولید می‌شود. دستورالعمل دوز مصرفی را برای هر دارو با دقت مطالعه کنید، زیرا ممکن است مقدار استامینوفن در شرکت‌های مختلف، تفاوت داشته باشد. اگر به کودکی استامینوفن می‌دهید، مطمئن شوید که از محصولی استفاده می‌کنید حتما برای کودکان در نظر گرفته شده است. از وزن فرزندتان برای یافتن دوز مناسب روی بسته بندی دارو استفاده کنید.
مقدار مصرف استامینوفن در درد و تب
- استامینوفن با آزادسازی فوری و قدرت منظم، 325-650 میلی گرم هر 4 ساعت که نباید مقدار کلی آن بیش از 3250 میلی گرم در روز باشد. همچنین تحت نظارت متخصص مراقبت‌های بهداشتی، دوز مصرفی روزانه تا 4 گرم در روز ممکن است استفاده شود.
- قدرت اضافی، 1000 میلی گرم هر 6 الی 8 ساعت که بیش از 3000 میلی گرم در روز نباشد.
- انتشار تمدید شده، 2 کپسول (1300 میلی گرم) هر 8 ساعت که از 3.9 گرم در روز تجاوز نکند.
- هنگام محاسبه حداکثر دوز روزانه، تمام منابع استامینوفن از جمله OTC و راه‌های مصرف را در نظر بگیرید که از حداکثر دوز توصیه شده روزانه تجاوز نکنید.
- در افراد دارای اختلال کبدی تا حدامکان استفاده نشود، در صورت مصرف باید احتیاط کرده و درمان را به مصرف کوتاه مدت در دوزهای بیش از 2 گرم در روز محدود کنید.
زمان مصرف قرص استامینوفن
داروی مایع را با قاشق، قطره چکان یا سرنگ اندازه‌گیری کنید تا مطمئن شوید که دوز صحیح را استفاده می‌کنید. همچنین قرص‌هایی که با سرعت بالا حل می‌شوند، بهتر است ابتدا قرص را جوییده و آن را روی زبان حل کنید و سپس با یا بدون آب آن را قورت دهید. برای قرص‌های جویدنی، قبل از قورت دادن کاملاً بجوید و از جوییدن قرص‌های رهش طولانی خودداری کنید.
انجام این کار میتواند تمام دارو را به یکباره آزاد کند و خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. استامینوفن (acetaminophen) را برای درد بیش از 10 روز (در کودکان 5 روز) مصرف نکنید، مگر اینکه توسط پزشکتان تجویز شود.
موارد احتیاط
قبل از مصرف اشکال دارویی مختلف acetaminophen ، در صورت حساسیت به این دارو یا سایر ترکیبات آن، از مصرف خودداری کنید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیر فعالی باشد که میتواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت شود. افراد دارای سوابق پزشکی مانند بیماری کبد، استفاده منظم یا سوء مصرف الکل، اختلال کلیوی، مشکلات قلبی و… با احتیاط مصرف کنند. بیماران مبتلا به دیابت، فنیل کتونوری (PKU) یا هر بیماری دیگری که نیاز به محدود کردن یا اجتناب از مصرف این مواد در رژیم غذایی خود دارید، احتیاط کنید.
- حساسیت مفرط و واکنش‌های آنافیلاکتیک گزارش شده است. در صورت بروز علائم واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت مفرط فوراً مصرف را قطع کنید.
- استامینوفن در بسیاری از اشکال دارویی در بازار موجود است، برای جلوگیری از مصرف بیش از حد اطلاعات دارویی را به دقت بررسی کنید.
- در بیماران مبتلا به نارسایی کبدی یا بیماری فعال کبدی احتیاط کنید.
- خطر سمیت کبدی در بیمارانی که دوز بالا مزمن مصرف می‌کنند یا از بیش از یک فرآورده حاوی استامینوفن استفاده می‌کنند، بیشتر است.
- بیماران مبتلا به نارسایی شدید کلیوی احتیاط کنید. تنظیم دوز را براساس سلامت جسمانی و سن بیمار در نظر بگیرید.
- در بیماران مبتلا به کمبود G6PD با احتیاط مصرف شود، همچنین در بیماران مبتلا به سوء تغذیه مزمن احتیاط کنید.
- خطر واکنش‌های پوستی نادر اما جدی که میتواند کشنده باشد. این واکنش‌ها شامل سندرم استیونز-جانسون (SJS)، نکرولیز سمی اپیدرمی (TEN) و پوسچولوز اگزانتماتوز عمومی حاد (AGEP) است. علائم ممکن است شامل قرمزی پوست، تاول و بثورات پوستی باشد.
- دوز استامینوفن را از همه منابع و مسیرها به کمتر از 4 گرم در روز در بزرگسالان محدود کنید.
هشدار در راطه با مصرف استامینوفن
مصرف بیش از حد استامینوفن (acetaminophen) ممکن است باعث بیماری جدی (احتمالاً کشنده) کبد شود. بزرگسالان نباید بیش از 4000 میلی گرم (4 گرم) استامینوفن در روز مصرف کنند. افراد مبتلا به مشکلات کبدی و کودکان باید کمتر استامینوفن مصرف کنند. از پزشک یا داروساز خود سوال کنید که چه مقدار از این دارو برای مصرف بی‌خطر است. این دارو در بسیاری از داروهای بدون نسخه و تجویزی (مانند داروهای ضد درد و تب یا محصولات ضدسرفه و سرماخوردگی) وجود دارد.
برچسب روی تمام داروهای خود را بررسی کنید تا ببینید آیا آن‌ها حاوی acetaminophen هستند یا خیر و اگر مطمئن نیستید از داروساز خود سوال کنید. علائم مصرف بیش از حد مصرف این دارو شامل موارد زیر می‌باشد:
- تهوع و استفراغ
- از دست‌دادن اشتها
- تعریق
- درد معده یا شکم
- خستگی مفرط
- زردی چشم و پوست
- ادرار تیره
موارد منع مصرف استامینوفن
- حساسیت مفرط
- بیماری فعال کبدی شدید
عوارض جانبی داروی استامینوفن
داروی استامینوفن (acetaminophen) در اکثر بیماران عوارض جانبی نداشته و تنها در صورت مصرف بی‌رویه و مداوم آن عوارض جانبی ایجاد می‌شود. واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم یک واکنش آلرژیک جدی مانند بثورات پوستی، خارش یا تورم (به ویژه در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید، مشکل تنفسی و… به پزشک مراجعه کنید. زنان باردار و مادران شیرده از مصرف بدون نسخه انواع مسکن‌ها خودداری کنند. مصرف بی‌رویه و بدون نسخه acetaminophen تاثیرات منفی بر روی جنین و نوزاد خواهد داشت.
- آنژیوادم
- سرگردانی
- سرگیجه
- راش ماکولوپاپولار خارش دار
- سمیت کبدی
- نارسایی کبد
- سمیت کلیوی
- هیپرآمونمی
- سندرم استیونز-جانسون
- نکرولیز اپیدرمی سمی
- کهیر
- خونریزی گوارشی
تداخل دارویی استامینوفن
بیماران قبل از مراجعه به پزشک لیستی از داروهای شیمیایی و گیاهی مورد استفاده خود تهیه کنید تا پزشک براساس آن اقدام به تجویز نسخه کند. تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. داروی کتوکونازول و لووکتوکنازول از جمله داروهایی است که سبب تداخل دارویی با acetaminophen می‌شود.
این دارو ممکن است با برخی از آزمایشات تداخل داشته باشد و احتمالاً باعث نتایج آزمایش نادرست شود. مطمئن شوید که پرسنل آزمایشگاه و همه پزشکان شما از مصرف این دارو مطلع هستند.
- تداخلات رده X (پرهیز): تداخل قابل توجهی مشاهده نشده است.
- کاهش اثرات استامینوفن توسط داروها: باربیتورات ها، کاربامازپین، فوس فنی‌توئین – فنی‌توئین، ایزونیازید، لورلاتینیب
- افزایش اثرات داروها توسط استامینوفن: بوسولفان، داساتینیب، ایماتینیب، بی‌حس کننده‌های موضعی، میپومرسن، فنیل آفرین (سیستمیک)، پریلوکائین، سدیم نیتریت، سورافنیب، آنتاگونیست های ویتامین کا
- افزایش اثرات استامینوفن توسط داروها: نیتریک اکسید، پروبنسید، سورافنیب، داپسون (موضعی)، داساتینیب، فلوکلوگزاسیلین، ایزونیازید
مصرف قرص استامینوفن (acetaminophen) در دوران بارداری و شیردهی
استامینوفن (acetaminophen) از جفت عبور می‌کند و بلافاصله پس از زایمان در خون بند ناف، سرم نوزاد و ادرار قابل تشخیص است. افزایش خطر اثرات تراتوژنیک پس از مصرف مادر از دارو در دوران بارداری گزارش نشده است. همچنین استفاده از دوزهای طبیعی در دوران بارداری که با افزایش خطر سقط جنین یا مرده‌زایی مرتبط نیست. با این حال، افزایش مرگ جنین یا سقط خود به خود ممکن است با مصرف بیش از حد مادر در صورت تاخیر در درمان مشاهده شود. خس‌خس سینه و آسم در اوایل دوران کودکی با استفاده مکرر مادر از این دارو در دوران بارداری ارتباط دارد.
شرایط نگهداری داروی acetaminophen
داروی استامینوفن باید دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری شود. همچنین این دارو باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. اگر این دارو دیگر مورد نیاز نیست، آن را به درستی دورریزی کنید.
کلام آخر در مورد استامینوفن
در این مقاله ما به بررسی داروی acetaminophen از پرداختیم. در نهایت، استامینوفن به عنوان یکی از داروهای اساسی و مؤثر در معالجه دردها و تب‌های معمولی به عنوان یک گزینه ایمن و کم‌خطر به نظر می‌آید. این دارو با تاریخچه بلندی از استفاده و تحقیقات آموزشی که اطراف آن انجام شده، به افراد امکان می‌دهد که با اطمینان از مصرف آن برای تسکین درد و تب استفاده کنند. با این حال، نباید فراموش کنیم که مصرف استامینوفن نیز ممکن است با مسائلی مانند مصرف زیاد و تداخلات دارویی همراه باشد که میتواند به مشکلات جانبی منجر شود.
منبع سایت: Medscape