داروی متادون چیست؟ بررسی کاربرد و عوارض داروی Methadone

اعتیاد به مواد مخدر، یکی از مسائل جدی و پیچیده‌ای است که به طور گسترده در سراسر جهان فراگیر شده است و به عنوان یک مشکل اجتماعی و بهداشتی باعث اثرات زیان‌بار زیادی بر روی فرد و جامعه می‌شود. در دهه‌های گذشته، تلاش‌های بسیاری برای مقابله با اعتیاد به مواد مخدر انجام شده و داروهای مختلفی برای درمان اعتیاد و کاهش ضررهای آن ارائه شده است. یکی از داروهای مهم و مؤثر در این زمینه، استفاده از متادون به عنوان یک عامل درمانی است. داروی Methadone به عنوان یک داروی جایگزین برای مواد مخدر معروف مانند هروئین، مورفین و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اشکال دارویی متادون

اشکال دارویی متادون شامل محلول تزریقی 10 میلی گرم در میلی لیتر، قرص معمولی 5 میلی گرم و 10 میلی گرم، قرص پراکنده 40 میلی گرم، محلول خوراکی (شربت) 5 میلی گرم / 5 میلی لیتر و 10 میلی گرم / 5 میلی لیتر، محلول خوراکی کنسانتره 10 میلی گرم در میلی لیتر می‌باشد. انتخاب هرکدام از اشکال دارویی این دارو وابسته به نوع بیماری و نظر پزشک دارد.

موارد مصرف داروی متادون

این دارو برای درمان دردهای متوسط ​​تا شدید استفاده می‌شود و یک داروی مخدر (اعتیادآور) است. متادون بر روی مراکز خاصی در مغز برای تسکین درد عمل کرده و همچنین برای درمان اختلال مصرف مواد افیونی به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی تایید شده استفاده می‌شود. این فرایند به جلوگیری از علائم ترک ناشی از قطع سایر مواد افیونی کمک می‌کند. مهم ترین موارد مصرف Methadone شامل مدیریت درد و سم زدایی است که با تایید و نسخه پزشک قابل مصرف می‌باشد.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Methadone

آگونیست مخدر یا مسکن گیرنده‌های مواد افیونی و مسیرهای صعودی درد را مهار می‌کند، بنابراین درک و پاسخ به درد را تغییر می‌دهد. این فرایند باعث ایجاد بی‌دردی، افسردگی تنفسی و آرام بخشی در مصرف‌کننده می‌شود. شروع اثر قرص در یک ساعت و به نوع تزریقی در 10-20 دقیقه می‌باشد. این دارو در کبد از طریق N-demethylation متابولیزه شده و در آخر از طریق ادرار دفع می‌شود.

مقدار مصرف داروی Methadone

بسته به داروی شما (قرص، شربت یا آمپول) متادون از طریق تزریق در ورید، عضله یا زیر پوست تجویز می‌شود. دوز بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ شما به درمان است. قبل از استفاده، این دارو را به صورت بصری از نظر وجود ذرات یا تغییر رنگ بررسی کنید. برای تزریق محل مورد نظر را با الکل ضدعفونی کرده و بعد از تزریق با دستمال مرطوب تمیز کنید. اگر این دارو در عضله یا زیر پوست داده می‌شود، مهم است که محل تزریق را با هر دوز تغییر دهید تا نواحی تزریقی دچار تورم، درد، التهاب و… نشود.

زمان مصرف قرص متادون

بعد از مصرف متادون (Methadone)، در صورت بروز حالت تهوع، با پزشک یا داروساز خود در مورد راه‌های کاهش آن (مانند دراز کشیدن به مدت 1 تا 2 ساعت با کمترین حرکت سر ممکن) مشورت کنید. اگر منتظر بمانید تا درد بدتر شود، ممکن است دارو نیز موثر نباشد. اگر بعد از قطع دارو عوارضی مانند بی‌قراری، تغییرات روحی یا روانی (از جمله اضطراب، مشکل خواب، افکار خودکشی)، آبریزش از چشم، آبریزش بینی، حالت تهوع، اسهال، تعریق، دردهای عضلانی یا ناگهانی و… داشتید، به پزشک مراجعه کنید.

موارد احتیاط

این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که باعث واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت می‌شود، برای جزئیات بیشتر با داروساز خود صحبت کنید. قبل از استفاده از این دارو، سابقه پزشکی خود مانند اختلالات مغزی (مانند آسیب سر، تومور، تشنج)، مشکلات تنفسی (مانند آسم، آپنه خواب، انسداد مزمن)، بیماری ریوی-COPD، بیماری کلیوی، بیماری کبد، اختلالات روانی یا خلقتی (مانند گیجی، افسردگی)، سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال مصرف مواد (مانند مصرف بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل)، مشکلات معده و روده (مانند انسداد، یبوست، اسهال ناشی از عفونت) و… را به پزشک اطلاع دهید.

داروی متادون ممکن است باعث ایجاد شرایطی شود که بر ریتم قلب (طولانی شدن QT) شما تاثیر بگذارد. طولانی شدن QT به ندرت می‌تواند باعث ضربان قلب سریع یا نامنظم جدی (به ندرت کشنده) و سایر علائم (مانند سرگیجه شدید، غش) شود. قبل از مصرف متادون در صورت داشتن شرایط قلبی خاص ( مانند نارسایی قلبی، ضربان قلب آهسته، طولانی شدن QT در EKG) و سابقه خانوادگی مشکلات قلبی خاص با پزشک مشورت کنید. پزشک باتوجه به سوابق می‌تواند بهترین دارو و نسخه را برای شما تجویز کند تا خطری سلامت شما را تهدید نکند.

برخی از موارد احتیاط داروی متادون

1. مواد افیونی می‌توانند باعث اختلالات تنفسی مرتبط با خواب از جمله آپنه مرکزی خواب (CSA) و هیپوکسمی مرتبط با خواب شوند. مصرف مواد افیونی خطر ابتلا به CSA را به صورت وابسته به دوز افزایش می‌دهد. در بیمارانی که با CSA مراجعه می‌کنند، کاهش دوز مواد افیونی را با استفاده از بهترین روش‌ها برای کاهش مصرف آن در نظر بگیرید.
2. خطرات اعتیاد و سوء استفاده در بیمارانی که سابقه شخصی یا خانوادگی سوء مصرف مواد یا بیماری روانی دارند، (مانند افسردگی شدید) افزایش می‌یابد. با این حال، پتانسیل این خطرات نباید مانع از تجویز مدیریت مناسب درد در هر بیمار خاص شود.
3. افسردگی تنفسی جدی، تهدید کننده زندگی یا کشنده گزارش شده است.
4. این دارو در برخی بیماران سبب یبوست خواهد شد که می‌تواند در بیماران مبتلا به آنژین ناپایدار و بیماران پس از انفارکتوس میوکارد مشکلاتی ایجاد کند. اقدامات پیشگیرانه (نرم‌کننده مایع، افزایش فیبر در رژیم غذایی) را برای کاهش احتمال یبوست در نظر بگیرید.
5. بوپرنورفین را در بیمارانی که از نظر جسمی به مواد افیونی وابسته هستند به طور ناگهانی قطع نکنید. هنگام قطع درمان در یک بیمار وابسته به دارو، به تدریج دوز را کاهش دهید. کاهش سریع در یک بیمار وابسته به مواد افیونی ممکن است منجر به سندرم ترک و بازگشت درد شود.
6. سندرم ترک مواد افیونی نوزادان با مصرف طولانی مدت در دوران بارداری گزارش شده است.
7. افت فشار خون را در طول شروع و تیتراسیون دوز کنترل کنید. در بیماران مبتلا به هیپوولمی، بیماری قلبی عروقی (از جمله MI حاد)، یا داروهایی که ممکن است اثرات کاهش فشار خون را به میزان قابل توجهی افزایش دهند، با احتیاط مصرف شود.
8. در بیماران مبتلا به شوک گردش خون، درمان ممکن است باعث اتساع عروق شود که می‌تواند برون ده قلبی و فشار خون را بیشتر کاهش دهد. از درمان در بیماران مبتلا به شوک گردش خون اجتناب کنید.
9. دپرسیون تنفسی تهدیدکننده زندگی بیشتر در بیماران مسن، کاکتیک یا ناتوان رخ می‌دهد، زیرا ممکن است در مقایسه با بیماران جوان‌تر و سالم‌تر، فارماکوکینتیک یا کلیرانس آن‌ها تغییر کند.
10. سندرم سروتونین ممکن است با تجویز همزمان عوامل سروتونرژیک رخ دهد. بیماران را از نظر علائم سندرم سروتونین مانند تغییرات وضعیت ذهنی، بی‌ثباتی اتونومیک، تغییرات عصبی عضلانی یا علائم گوارشی تحت نظر بگیرید.

موارد منع مصرف متادون

1. حساسیت به متادون (Methadone) یا اجزای فرمولاسیون؛ وضعیت حاد شکمی، اسهال ناشی از سم، کولیت کاذب غشایی، افسردگی تنفسی، استفاده همزمان از سلژیلین، هیپرکاربیا، انسداد شناخته شده یا مشکوک دستگاه گوارش از جمله ایلئوس فلجی، آسم (حاد)، اختلال قابل توجه تنفسی
2. درد حاد یا درد بعد از عمل (دردی که خفیف است یا انتظار نمی رود که ادامه یابد).

ارزیابی خطر و استراتژی کاهش ضددرد مواد افیونی (REMS)

سازمان غذا و دارو (FDA) برای اطمینان از اینکه مزایای مسکن‌های مخدر بر خطرات اعتیاد و سوء استفاده بیشتر است، REMS را برای این محصولات الزامی کرده است. طبق الزامات REMS، شرکت‌های دارویی دارای محصولات ضددرد اپیوئیدی تایید شده باید برنامه‌های آموزشی مطابق با REMS را در اختیار ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی قرار دهند. پزشکان برای بیماران یک برنامه آموزشی مطابق با REMS در مورد استفاده ایمن، خطرات جدی، نگهداری و دفع این محصولات با هر نسخه‌ای در نظر بگیرند.

افسردگی تنفسی تهدید کننده زندگی داروی متادون

1. بعد از مصرف دارو افسردگی تنفسی جدی، تهدیدکننده زندگی یا کشنده در برخی بیماران رخ داده است.
2. از نظر دپرسیون تنفسی، به ویژه در زمان شروع یا پس از افزایش دوز، بیمار را بررسی کنید. به بیماران آموزش دهید که قرص یا کپسول را به طور کامل قورت دهند. خرد کردن، جویدن، خرخر کردن، تزریق یا حل‌شدن می‌تواند باعث آزاد شدن و جذب سریع دوز بالقوه کشنده شود.
3. مصرف همزمان مواد افیونی با بنزودیازپین‌ها یا سایر داروهای مضعف سیستم عصبی مرکزی (CNS) از جمله الکل، ممکن است منجر به آرام‌بخشی عمیق، افسردگی تنفسی، کما و مرگ شود.

سندرم محرومیت از مواد افیونی نوزادان

1. استفاده طولانی مدت در دوران بارداری می‌تواند منجر به سندرم محرومیت از مواد افیونی نوزادان شود که در صورت عدم شناسایی و درمان تهدید کننده زندگی باشد و نیاز به مدیریت بر اساس پروتکل‌های توسعه یافته توسط متخصصان نوزادان دارد.
2. این سندرم به صورت تحریک‌پذیری، بیش فعالی و الگوی خواب غیرطبیعی، گریه بلند، لرزش، استفراغ، اسهال و عدم افزایش وزن ظاهر می‌شود.
3. شروع، مدت و شدت سندرم ترک مواد افیونی نوزادان بر اساس مواد افیونی خاص مورد استفاده، مدت زمان مصرف، زمان و میزان آخرین مصرف مادر و میزان دفع دارو توسط نوزاد متفاوت است.
4. اگر مصرف مواد افیونی برای یک دوره طولانی در یک زن باردار مورد نیاز است، بیمار را در مورد خطر ابتلا به سندرم ترک مواد افیونی نوزادان آگاه کنید و اطمینان حاصل کنید که درمان مناسب در دسترس خواهد بود.

عوارض جانبی داروی متادون (Methadone)

حالت تهوع، استفراغ، یبوست، سبکی سر، سرگیجه، خشکی دهان، خواب آلودگی و افزایش تعریق برخی از عوارض جانبی داروی متادون (Methadone) است. اگر بعد از تمام شدن دارو یا نسخه این عوارض جانبی ادامه یافت یا بدتر شد، به پزشک خود اطلاع دهید. برای جلوگیری از یبوست، فیبر رژیمی، آب کافی و ورزش کنید، همچنین ممکن است نیاز به مصرف ملین داشته باشید. برخی از عوارض جانبی جدی متادون شامل قطع تنفس در طول خواب (آپنه خواب)، بی‌قراری، گیجی، توهم، درد معده و شکم، مشکل در ادرار کردن یا تکرر ادرار، علائم عملکرد خوب غدد فوق کلیوی (مانند از دست دادن اشتها، خستگی غیرعادی، کاهش وزن) و… می‌باشد.

1. اثرات آنتی کولینرژیک (خشکی دهان، تپش قلب، تاکی کاردی)
2. یبوست، سرگیجه، تیرگی ذهنی یا افسردگی
3. تیرگی ذهنی یا افسردگی
4. انفارکتوس میوکارد
5. ایست قلبی یا کما
6. آنژین صدری
7. حالت تهوع
8. خارش، کهیر
9. عصبی بودن
10. تحریک

تداخل دارویی متادون

تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. داروهای ضد درد خاص (مخلوط آگونیست-آنتاگونیست های اوپیوئیدی مانند بوتورفانول، نالبوفین، پنتازوسین)، نالترکسون، سامیدورفان. مصرف مهارکننده های MAO با این دارو ممکن است باعث تداخل دارویی جدی (احتمالاً کشنده) شود. در طول درمان با متادون (Methadone) از هیچ گونه مهارکننده MAO (ایزوکاربوکسازید، لینزولید، متاکسالون، متیلن بلو، موکلوبماید، فنلزین، پروکاربازین، رازاگیلین، سافینامید، سلژیلین، ترانیل سیپرومین) استفاده نکنید.

بیشتر مهارکننده‌های MAO نیز نباید به مدت دو هفته قبل و بعد از درمان با این دارو مصرف شوند. از پزشک خود بپرسید که چه زمانی مصرف این دارو را شروع یا متوقف کنید. همچنین برخی داروها می‌توانند بر حذف متادون از بدن شما تأثیر بگذارند، به عنوان مثال می‌توان از مخمر سنت جان، ضد قارچ‌های آزول (مانند ایتراکونازول)، آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید (مانند اریترومایسین)، ریفامایسین (ریفامپین)، داروهای مورد استفاده برای درمان تشنج (مانند کاربامازپین) و… استفاده کرد. همچنین خطر عوارض جانبی جدی (مانند تنفس آهسته یا کم عمق، خواب‌آلودگی و سرگیجه شدید) در صورت استفاده از این دارو با سایر محصولاتی که باعث خواب‌آلودگی یا مشکلات تنفسی نیز می‌شوند، ممکن است افزایش یابد.

1. داروهای ضد درد خاص (مخلوط آگونیست-آنتاگونیست های اوپیوئیدی مانند بوتورفانول، نالبوفین، پنتازوسین)، نالترکسون، سامیدورفان
2. مصرف مهارکننده‌های MAO (ایزوکاربوکسازید، لینزولید، متاکسالون، متیلن بلو، موکلوبماید، فنلزین، پروکاربازین، رازاگیلین، سافینامید، سلژیلین، ترانیل سیپرومین)
3. داروهایی که سبب کاهش اثرات دارو می‌شوند، مانند داروناویر، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافیتینیب، اتراویرین، فوسامپرناویر، فوس فنی‌توئین، ایزاووکونازونیوم سولفات، لوپیناویر، میتوتان، نالمیفن، نالتروکسون، نلفیناویر، مشتقات ریفامایسین، ریتوناویر، ساکوئیناویر، ساریلومب، سیلتوکسیمب، تیپراناویر، توسیلیزومب

مصرف قرص متادون (Methadone) در دوران بارداری و شیردهی

هیچ مطالعه کافی و کنترل شده‌ای در زنان باردار در دسترس نیست. اعتیاد درمان نشده به مواد افیونی با پیامدهای نامطلوب مامایی مانند وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس و مرگ جنین همراه است. علاوه بر این، اعتیاد درمان نشده به مواد افیونی اغلب منجر به ادامه یا عود مصرف غیرقانونی مواد افیونی می‌شود. سندرم محرومیت از مواد افیونی نوزادان (NOWS) یک پیامد مورد انتظار و قابل درمان استفاده طولانی مدت از مواد افیونی در دوران بارداری است. هیچ دارویی را بدون بررسی و دستور پزشک در دوران بارداری استفاده نکنید.

زنان باردار با برنامه‌های نگهداری متادون (Methadone) در مقایسه با زنانی که از داروهای غیرقانونی (بدون نسخه پزشک) استفاده می‌کنند، می‌توانند میزان بروز عوارض مامایی و جنینی، عوارض و مرگ و میر نوزادان را کاهش دهند. اعتیاد درمان نشده به مواد افیونی در بارداری با پیامدهای نامطلوب مامایی وعوارض جانبی جدی در جنین و مادر همراه است. این خطرات باید در زنان تحت درمان نگهدارنده اعتیاد به مواد افیونی در نظر گرفته شود. برای زنانی که با درد آنقدر شدید درمان می‌شوند که نیاز به درمان روزانه، شبانه‌روزی و طولانی‌مدت مواد افیونی دارند، درمان باید در دوران بارداری تنها در صورتی انجام شود که منافع بالقوه خطرات جدی برای جنین را توجیه کند.

مصرف داروی متادون و ناباروری

استفاده مزمن از مواد افیونی ممکن است باعث کاهش باروری در زنان و مردان بالقوه باروری شود. عملکرد تولید مثل در مردان نیز با درمان با متادون کاهش می‌یابد. کاهش حجم انزال و وزیکول منی و ترشحات پروستات در افراد تحت درمان با متادون گزارش شده است. علاوه بر این، کاهش سطح تستوسترون سرم و تحرک اسپرم و ناهنجاری در مورفولوژی اسپرم نیز گزارش شده است.

شرایط نگهداری داروی Methadone

داروی متادون باید در دمای اتاق به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. این دارو را دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری کنید.

کلام آخر داروی متادون

در این مقاله از ، به بررسی نقش متادون در مدیریت اعتیاد به مواد پرداختیم و به برخی موارد مصرف، موارد احتیاط و منع مصرف این دارو پرداختیم. این دارو به عنوان یک راهکار مؤثر در کاهش ضررهای مرتبط با مصرف مواد مخدر شناخته می‌شود. داروی Methadone اثرات مشابهی با مواد مخدر دارد، اما به دلیل خصوصیات خاص خود از جمله کاهش اعتیادزایی و تجربه ناخوشایندی کمتر، منجر به کاهش ضررهای اجتماعی و بهداشتی مرتبط با مصرف مواد مخدر می‌شود.

منبع سایت: Medscape