قرص متوکلوپرامید (Metoclopramide) برای چیست؟

قرص متوکلوپرامید یک داروی ضدتهوع و استفراغ است که برای درمان علائم بیماری‌ حرکت، تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی و پرتودرمانی و همچنین تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی استفاده می‌شود. این دارو با افزایش حرکت غذا در دستگاه گوارش عمل می‌کند. بیماران برای تشخیص درست زخم در دستگاه گواش و نوع خونریزی باید آزمایشاتی در این زمینه انجام دهند، یکی از این آزمایشات اندوسکوپی می‌باشد. با انجام این آزمایش پزشک براساس شرایط زخم و سوزش، انواع مختلف دارو را برای شما تجویز خواهد کرد. در ادامه به بررسی اشکال دارویی، موارد مصرف، عوارض جانبی قرص Metoclopramide خواهیم پرداخت.

اشکال دارویی متوکلوپرامید

شرکت‌های داروسازی باتوجه به نیاز بیماران و پزشکان، داروها را در اشکال دارویی و استانداردهای مختلفی تولید می‌کنند. در این راستا بسیاری از داروهای شیمیایی و گیاهی در اشکال مختلفی از جمله  قرص معمولی، قرص جویدنی، محلول تزریقی، کپسول، شربت و… تولید می‌شوند. داروی متوکلوپرامید نیز در اشکال محلول تزریقی ۵ میلی گرم در میلی لیتر، شربت ۵ میلی گرم و ۱۰ میلی گرم، قرص معمولی ۵ میلی گرم و ۱۰ میلی گرم، قرص‌های پراکنده ۵ میلی گرم و ۱۰ میلی گرم در داروخانه‌ها موجود است. پزشک باید با توجه به شرایط جسمانی و سن بیمار انواع مختلف این دارو را تجویز کند.

موارد مصرف قرص متوکلوپرامید

این دارو برای درمان برخی از بیماری‌های معده و روده استفاده می‌شود. داروی متوکلوپرامید (Metoclopramide) به عنوان یک درمان کوتاه مدت (۴ تا ۱۲هفته) برای درمان سوزش سردل مداوم براساس نیاز بیمار به این دارو تجویز می‌شود. مصرف این دارو به سوزش سردل ادامه‌دار ناشی از آسیب وارده اسید معده به لوله بلع (مری) کمک شایانی خواهد کرد. این محصول در بیماران دیابتی که دچار تخلیه ضعیف معده (گاستروپازیس) هستند، استفاده می‌شود. برخی از مهم‌ترین موارد مصرف این قرص شامل تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی، گاستروپارزی دیابتی، بیماری بازگشت اسید به مری (رفلاکس) و تهوع و استفراغ بعد از عمل می‌باشد.

 

موارد مصرف متوکلوپرامید در بزرگسالان

1. تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی
2. گاستروپارزی دیابتی
3. بیماری بازگشت اسید به مری (رفلاکس)
4. تهوع و استفراغ بعد از عمل

موارد مصرف متوکلوپرامید در کودکان

1. لوله‌گذاری روده کوچک و معاینه رادیولوژیک دستگاه گوارش فوقانی
2. بیماری رفلاکس معده (با نسخه پزشک)
3. گاستروپارزی دیابتی (خارج از برچسب)
4. تهوع و استفراغ بعد از عمل (خارج از برچسب)
5. تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی (خارج از برچسب)

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی Metoclopramide

مکانیسم عمل قرص متوکلوپرامید گیرنده‌های دوپامین (در دوز بالا) و گیرنده‌های سروتونین را در ناحیه تحریک‌کننده شیمی درمانی CNS مسدود کرده و بافت‌ها را به استیل کولین حساس می‌کند. همچنین حرکت دستگاه گوارش فوقانی را افزایش، اما ترشحات را افزایش نمی‌دهد. این دارو توسط کبد متابولیزه می‌شود و جذب آن ۱ الی ۲ ساعت بعد از مصرف صورت می‌گیرد. لازم بذکراست، دفع این محصول از طریق ادرار (۸۵%) صورت می‌گیرد.

مقدار مصرف داروی Metoclopramide

بیماران باید قبل از مصرف قرص متوکلوپرامید، اطلاعات دارویی موجود بر روی بسته بندی دارو را مطالعه کنند. این دارو را طبق دستور پزشک، معمولاً تا ۴ بار در روز (۳۰ دقیقه قبل از غذا و قبل از خواب) از طریق خوراکی مصرف کنید. اگر از اشکال مایع این محصول (شربت یا محلول) استفاده می‌کنید، دوز را با استفاده از یک ابزار قابل اندازه‌گیری مانند قاشق مخصوص شربت مصرف کنید. مقدار و طریقه مصرف باید توسط پزشک تعیین شود، پزشک باتوجه به سوابق پزشکی، شرایط جسمانی و سن (بزرگسالان، کودکان و سالمندان) نسخه را برای شمما تجویز می‌کند.

مقدار مصرف قرص متوکلوپرامید در بزرگسالان

1. برای درمان تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی ۲ میلی گرم بر کیلوگرم وریدی (تزریق شده در حداقل ۱۵ دقیقه) ۳۰ دقیقه قبل از شیمی درمانی، سپس ۲ بار دیگر در ۲ ساعت (پس از دوز اولیه) تکرار شود.
2. گاستروپارزی دیابتی ۱۰ میلی گرم ۳۰ دقیقه قبل از خواب استفاده شود. بیماران فقط در صورت وجود علائم شدید از دوز تزریقی استفاده کنید.
3. برای لوله‌گذاری روده کوچک یا معاینه رادیولوژیک دستگاه گوارش فوقانی ۱۰ میلی گرم طی ۱-۲ دقیقه استفاده شود.
4. بیماری بازگشت اسید به مری (رفلاکس) ۱۰-۱۵ میلی گرم ۳۰ دقیقه قبل از خواب یا غذا استفاده شود که نباید بیشتر از ۸۰ میلی گرم در روز باشد.
5. در جهت تهوع و استفراغ بعد از عمل (خارج از برچسب) ۱۰-۲۰ میلی گرم در نزدیکی پایان عمل تجویز می‌شود.

مقدار مصرف قرص متوکلوپرامید در کودکان

1. در جهت لوله‌گذاری روده کوچک یا معاینه رادیولوژیک دستگاه گوارش فوقانی، برای کودکان کمتر از ۶ سال ۰.۱ میلی گرم طی ۱ الی ۲ دقیقه، کودکان ۶ تا ۱۴ سال ۲.۵ الی ۵ میلی گرم وریدی به مدت ۱ الی ۲ دقیقه و افراد بالای ۱۴ سال ۱۰ میلی گرم طی ۱ الی ۲ دقیقه استفاده می‌شود.
2. بیماری رفلاکس معده (خارج از برچسب) ۰.۱۵ میلی گرم هر ۶ ساعت برای نوزادان و برای کودکان ۰.۱ میلی گرم ۳۰ دقیقه قبل از خواب یا غذا تجویز می شود.
3. گاستروپارزی دیابتی (خارج از برچسب) در کودکان کمتر از ۶ سال ۰.۱ میلی گرم هر ۸ ساعت و در کودکان بالای ۶ سال ۰.۵ میلی گرم هر ۸ ساعت مصرف شود.
4. تهوع و استفراغ بعد از عمل (خارج از برچسب) ۰.۱ الی ۲ میلی گرم هر ۶ الی ۸ ساعت با نسخه استفاده شود.
5. تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی (خارج از برچسب) ۱ الی ۲ میلی گرم (تزریق شده در طی حداقل ۱۵ دقیقه) ۳۰ دقیقه قبل از شیمی درمانی مصرف شود، همچنین پیش درمانی با دیفن هیدرامین خطر عوارض جانبی خارج هرمی را کاهش می‌دهد.

زمان مصرف قرص متوکلوپرامید

قبل از تجویز نسخه توسط پزشک، لیست داروهای مصرفی خود (از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) را به وی اطلاع دهید. اگر سوزش معده شما در زمانی خاص (مانند بعد از وعده غذایی عصر) اتفاق می‌افتد، پزشک ممکن است به شما دستور دهد که یک دوز را قبل از هر وعده غذایی مصرف کنید. برای درمان گاستروپارزی دیابتی، این دارو معمولاً به مدت ۲ تا ۸ هفته مصرف می‌شود تا روده شما به خوبی کار کند. قرص ماوکلوپرامید Metoclopramide را بطور منظم طبق دستور پزشک مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید.

موارد احتیاط

قبل از مصرف متوکلوپرامید، اگر به آن حساسیت دارید به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. این محصول ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. بیماران در زمان مراجعه به پزشک سوابق پزشکی خود مانند سابقه اختلالات حرکتی یا عضلانی (مانند دیسکینزی دیررس، دیستونی) ناشی از مصرف دارو، خونریزی، انسداد و سوراخ در روده یا معده، سرطان سینه، فشار خون بالا، مشکلات کلیوی، نارسایی قلبی، مشکلات روحی و روانی (مانند افسردگی، افکار خودکشی)، بیماری پارکینسون، مشکلات کبدی (مانند سیروز، پورفیری) را به وی اطلاع دهید. پزشک باتوجه به سوابق پزشکی و سن شما، بهترین دارو را تجویز می‌کند.

1. در تعداد محدودی از بیماران افسردگی روانی گزارش شده است، در بیمارانی با سابقه روانی و افسردگی با احتیاط مصرف شود.
2. در بیماران مبتلا به پارکینسون ممکن است خطر علائم خارج هرمی را افزایش دهد، به همین دلیل با احتیاط و مشورت پزشک استفاده شود.
3. در بیماران مبتلا به فشار خون بالا، نارسایی کلیوی و سیروز با احتیاط و دستور پزشک مصرف شود.
4. در افرادی که در معرض خطر اضافه بار مایعات هستند، احتیاط کنید.
5. متوکلوپرامید ممکن است یک مجموعه علائم بالقوه کشنده به نام سندرم بدخیم نورولپتیک (NMS) ایجاد کند. در صورت بروز علائم فوراً درمان را قطع کنید.
6. مانند سایر آنتاگونیست‌های گیرنده دوپامین D2، این قرص سطح پرولاکتین را افزایش می‌دهد.
7. مصرف این دارو ممکن است توانایی‌های ذهنی و یا فیزیکی مورد نیاز برای انجام کارهای خطرناک مانند کار با ماشین آلات یا رانندگی وسیله نقلیه موتوری را مختل کند.
8. دیفن هیدرامین ۵۰ میلی گرم IM می‌تواند برای علائم خارج هرمی همراه با این قرص تجویز شود.
9. اگر در طول درمان دچار نوسان فشار خون یا مشکلات خاصی شدید، مصرف دارو را قطع و به پزشک اطلاع دهید.

موارد منع مصرف قرص متوکلوپرامید

1. مصرف قرص متوکلوپرامید Metoclopramide ممکن است باعث دیسکینزی دیررس (اغلب غیرقابل برگشت) شود. خطر ابتلا به دیسکینزی دیررس با طول مدت درمان و دوز تجمعی کل افزایش می‌یابد.
2. در صورت حساسیت و آلرژی به توکلوپرامید یا پروکائین آمید، از مصرف دارو خودداری کنید.
3. در صورتی که تحریک و حرکت دستگاه گوارش برای بیمار خطرناک باشد. (به عنوان مثال خونریزی گوارشی، انسداد مکانیکی یا زخم)
4. در صورت وجود فئوکروموسیتوم یا سایر پاراگانگلیوماهای آزادکننده کاتکول آمین منع مصرف دارد.
5. بیماران با سابقه صرع

عوارض جانبی متوکلوپرامید (Metoclopramide)

خواب‌آلودگی، سرگیجه، خستگی، مشکل خواب، بی‌قراری، سردرد و اسهال برخی از عوارض جانبی گزارش شده از قرص متوکلوپرامید می‌باشند. در صورتی که هرکدام از این عوارض ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو را مصرف می‌کنند، عوارض جانبی جدی ندارند. با این حال ممکن است فشار خون برخی افراد را افزایش دهد، فشار خون خود را به طور منظم چک کنید و در صورت بالا بودن نتایج به پزشک مراجعه کنید. برخی از مهم ترین عوارض جانبی این محصول شامل موارد زیر می‌باشد.

• علائم اکستراپیرامیدال
• خستگی و بی‌قراری
• آرام‌بخش
• سردرد و سرگیجه
• حالت تهوع
• خواب‌آلودگی
• گالاکتوره و ژنیکوماستی
• ناتوانی جنسی و اختلالات قاعدگی
• ناهنجاری‌های هماتولوژیک

تداخل دارویی متوکلوپرامید

قبل از مصرف قرص متوکلوپرامید (Metoclopramide)، لیستی از داروهای گیاهی و شیمیایی مورد استفاده خود تهیه کرده و به پزشک نشان دهید. پزشک شما با توجه به نوع بیماری، داروهای مصرفی و با در نظر داشتن خطر تداخل دارویی نسخه را تجویز می‌کند. تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر یا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد.

داروهای ضد‌روان‌پریشی (مانند آریپیپرازول، هالوپریدول)، آتواکون، آگونیست‌های دوپامین (مانند کابرگولین، پرگولید، روپینیرول)، فسفومایسین، مهارکننده‌های MAO (ایزوکاربوکسازید، لینزولید، متاکسالون، متیلن بلو، موکلوبمید، فنلزین، پروکاربازین، رازاگیلین، سافین آمید، سلژیلین، ترانیل سیپرومین)، پراملینتید، فنوتیازین‌ها (مانند پرومتی‌آزین‌ها، پرومتلورامپراستی‌مین) و… سبب تداخل دارویی می‌شوند.

مصرف قرص متوکلوپرامید (Metoclopramide) در دوران بارداری و شیردهی

مطالعات منتشر شده نشان می‌دهند که مصرف قرص متوکلوپرامید سبب افزایش خطر پیامدهای نامطلوب مرتبط با بارداری نمی‌شود. با این حال، خطرات بالقوه‌ای برای نوزاد به دنبال مواجهه درون رحمی با این محصول در طول زایمان وجود دارد. در مطالعات تولید مثل حیوانی، هیچ اثر نامطلوب رشدی با تجویز خوراکی متوکلوپرامید به موش‌های باردار و خرگوش‌ها در مواجهه با ۶ تا ۱۲ برابر حداکثر دوز توصیه‌شده برای انسان (MRHD) مشاهده نشد. در صورت مصرف این قرص در دوران بارداری یا شیردهی، مادر و نوزاد را بطور مرتب کنترل کنید.

تاثیر قرص متوکلوپرامید در شیردهی

داده‌های محدود منتشر شده وجود متوکلوپرامید Metoclopramide را در شیر انسان در مقادیر متغیر گزارش می‌دهند. نوزادانی که در معرض مصرف این قرص قرار گرفته‌اند، بعد از مدتی شاهد واکنش‌های جانبی گوارشی از جمله ناراحتی روده و افزایش تشکیل گاز روده می‌باشند. لازم بذکر است، داده‌های منتشر شده برای برای حمایت از اثرات دارو بر تولید شیر کافی نیست. نوزادان شیرخوار را تحت نظر داشته باشید، زیرا این دارو ممکن است باعث علائم خارج هرمی (دیستونی) و مثیموگلوبین در نوزادان شود.

شرایط نگهداری داروی Metoclopramide

داروی متوکلوپرامید را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. محصولات دارویی اعم از شیمیایی و گیاهی را دور از دسترس کودکان و حیوانات قرار دهید. این محصول را زمانی که تاریخ مصرف آن تمام شده یا دیگر مورد نیاز نیست، به درستی دور بریزید. اگر قصد دور ریزی این دارو را دارید، محصول را داخل فاضلاب، چاه دستشویی و خیابان نریزید.

کلام آخر در مورد داروی متوکلوپرامید

همان طور که در این مقاله از شرح دادیم، قرص متوکلوپرامید (Metoclopramide) یک داروی عالی برای کنترل و درمان سوزش سردل و معده شما است. عوارض جانبی شایع این قرص شامل بی‌خوابی، اضطراب، سردرد، سرگیجه و یبوست می‌باشد. همچنین در برخی افراد ممکن است شاهد عوارض خطرناکی نظیر دیسکینزی دیررس و سندرم بدخیم نورولپتیک باشیم. به همین جهت در زنان باردار، افراد سالمند، کودکان و… باید با رعایت موارد احتیاط و تایید پزشک مصرف شود تا خطر عوارض جانبی کاهش یابد. توجه داشته باشید که مصرف بدون نسخه و بی‌رویه این دارو سبب عوارض جانبی و گاهی تداخل دارویی خواهد شد.

منبع سایت: Medscape

سوالات متداول در مورد متوکلوپرامید

لطفا به این مقاله امتیاز بدهید

[مجموع: ۰ میانگین: ۰]