از آنجایی که مصرف برخی از داروها در دوران بارداری محدود است، بهتر است روش‌های غیردارویی را جهت کاهش سردردها در نظر بگیرید. در ادامه، به برخی از راه‌های جلوگیری از سردرد در بارداری و زمان مناسب برای مراجعه به پزشک در صورت بروز سردرد، پرداخته خواهد شد. با رعایت راهنمایی‌های مراقبتی، شما می‌توانید سعی کنید سردردهای خود را در این دوران کاهش دهید.
آنچه در این مقاله می خوانیم
دلایل بروز سردرد در دوران بارداری
اگرچه سردرد در بارداری به علت تغییرات هورمونی شایع است، اما عوامل دیگری نیز می‌تواند در ایجاد این سردردها نقش داشته باشد. به عنوان مثال، تغییرات در فشار خون می‌تواند سردردهای تنشی را به وجود آورده و در برخی از افرادی که قبلا سابقه سردرد یا میگرن داشته‌اند، احتمال بروز سردردهای بارداری بیشتر شود. عوامل دیگری مانند خستگی، گرسنگی، کمبود آب در بدن، استرس، عدم دسترسی به هوای تازه و کم‌فعالیتی نیز می‌توانند باعث ایجاد سردرد شوند. همچنین، اگر تلاش می‌کنید مصرف کافئین را کاهش دهید یا در حال ترک سیگار هستید، سردرد ممکن است یکی از علائم این تغییرات باشد.
سردرد در بارداری می‌تواند تأثیری بر روی بینایی داشته باشد و باعث درد درون چشمی و اطراف سر شود. سردردهای تنشی معمولا با درد در هر دو طرف سر همراه است و اغلب با احساسی از فشار در سر رخ می‌دهد. به‌طور معمول، در ماه‌های پایانی بارداری سردردها کاهش می‌یابند اما اگر با نزدیک شدن به پایان بارداری همچنان با سردرد مواجه هستید، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تر مانند فشار خون بالا باشد. در صورتی که در سه ماهه آخر بارداری سردرد دارید، بهتر است پزشک خود را مطلع کنید تا وضعیت را بررسی کند.
علت سردرد در دوران بارداری در سه ماهه اول
در طول سه ماهه اول بارداری، بدن مادر تغییرات قابل‌توجهی در مقدار هورمون‌ها و خونرسانی به ارگان‌ها تجربه کرده و افزایش وزن سریع نیز ممکن است رخ دهد. این تغییرات می‌توانند به عنوان عوامل محرک برای بروز انواع خاصی از سردردها، به ویژه سردرد تنشی، عمل کنند. بنابراین، بروز سردرد در بارداری به‌خصوص در ماه‌های ابتدایی معمولا امری طبیعی بوده و جای نگرانی ندارد. همچنین، برخی از عوارض بارداری ممکن است بر این سردردها تأثیر بگذارند یا آنها را بدتر کنند. برخی از این عوارض عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- استرس بالا
- تغذیه ضعیف
- قند خون پایین
- کم‌آبی بدن
- کمبود خواب
- تغییرات در بینایی
- کم تحرک بودن
علاوه بر این، مشخص شده است که مصرف برخی از مواد غذایی مانند شکلات، گوجه‌فرنگی و محصولات لبنی در ماه‌های اول بارداری ممکن است در بروز انواع سردردها تأثیرگذار باشند. لازم به ذکر است که هرگونه سردرد در بارداری یا عارضه دیگر متأثر از بارداری که شدید یا نگران‌کننده به نظر می‌رسد، باید به پزشک مراجعه شود تا تشخیص دقیق و درمان صحیح انجام شود. پزشک می‌تواند بر اساس تاریخچه پزشکی و علائم شما تشخیص دقیق‌تری را قرار دهد و راهنمایی‌های لازم را ارائه کند.
علت سردرد در سه ماه دوم و سوم بارداری ناشی از چیست؟
در سه ماهه دوم و سوم بارداری، تغییرات هورمونی در بدن زنان کاهش می‌یابد. از این رو ممکن است کمتر سردرد در بارداری را تجربه کنند. این امر به دلیل تطابق بدن با تغییرات هورمونی است که تا این مرحله به وقوع پیوسته است. با این حال، برخی زنان همچنان با سردرد تنشی ناشی از تغییرات هورمونی در طول دوران بارداری خود مواجه می‌شوند. علل رایج سردرد در سه ماهه دوم و سوم بارداری عبارتند از:
- اضافه وزن
- فشار خون بالا
- فشار عضلانی
- وضعیت بد بدن
- رژیم غذایی ضعیف
معرفی دلایل غیرعادی بروز سردرد در بارداری
بارداری به‌ویژه در صورت بروز برخی شرایط و بیماری‌ها می‌تواند با سردرد و علائم دیگر همراه باشد. در شرایطی مانند پره اکلامپسی (فشار خون بالا در بارداری) یا دیابت بارداری، برخی از خانم‌ها ممکن است علائمی مانند سردرد، تهوع، افزایش ناگهانی وزن، تورم در صورت و دست‌ها و خستگی را تجربه کنند.
در حالت پره اکلامپسی، فشار خون خانم باردار در ابتدا در محدوده طبیعی قرار دارد، اما پس از هفته ۲۰ بارداری ناگهان افزایش می‌یابد. به تخمین CDC(مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا) حدود یک نفر از هر ۲۵ زن باردار با پره‌اکلامپسی مبتلا می‌شود. این وضعیت می‌تواند جریان اکسیژن به جنین را کاهش داده و خطراتی از جمله سکته، زایمان زودرس (قبل از هفته ۳۷)، جدا شدن جفت از رحم و وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش دهد.
از طرفی تغییرات هورمونی در بدن ممکن است باعث ایجاد سردرد در بارداری و خستگی شدید شود. انسولین، هورمونی است که در کنترل سطح قند خون نقش دارد. بدن برخی از زنان در دوران بارداری ممکن است به انسولین مقاوم شوند که این وضعیت معمولا با افزایش سطح قند خون همراه است. این موضوع می‌تواند علائمی مانند سردرد و خستگی شدید را ایجاد کند. همچنین، دیابت بارداری نیز می‌تواند با تشنگی شدید و تکرار ادرار همراه باشد. در صورت عدم درمان به‌موقع، دیابت بارداری می‌تواند با عوارض جدی برای شما و نوزادتان همراه باشد.
سردرد در بارداری ممکن است ناشی از دو قلویی بارداری، فشار خون بالا یا دیابت بارداری باشد. علاوه بر این، عوامل دیگری نیز از جمله عفونت سینوس، فشار خون پایین، لخته‌شدن خون، خونریزی داخلی، کم‌خونی داسی شکل، تومور مغزی، آنوریسم، سکته، شرایط قلبی و مننژیت یا آنسفالیت می‌توانند سبب بروز سردرد در بارداری شوند.
برای درمان سردرد در دروان بارداری چه اقداماتی باید انجام داد؟
در دوران بارداری، پزشکان معمولا از تجویز مسکن یا داروهای ضد سردرد خودداری می‌کنند. این امر به خاطر این است که در دوران بارداری استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (ادویل) یا آسپرین توصیه نمی‌شود. ترکیبات این داروها ممکن است از طریق جریان خون به جنین منتقل شده و ضرری ایجاد کنند. به جای استفاده از داروها، روش‌های ایمن‌تری برای مدیریت سردرد در دوران بارداری وجود دارد. می‌توانید از راهکارهای زیر برای کاهش سردرد در بارداری استفاده کنید:
- استفاده از کمپرس سرد: قرار دادن یک کمپرس سرد بر روی پیشانی یا سر به مدت ۱۰ دقیقه می‌تواند تسکین بخشی برای سردرد بارداری شما باشد.
- حمام آب گرم: یک حمام آب گرم گرفتن می‌تواند به رفع تنش عضلانی و کاهش سردرد کمک کند.
- ورزش‌های سبک: انجام ورزش‌های سبک مانند یوگا، شنا یا تای چی می‌تواند به کاهش سردرد در بارداری کمک کند. البته قبل از انجام هر گونه ورزش، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
- اصلاح وضعیت نشستن یا ایستادن: اطمینان حاصل کنید که وضعیت نشستن یا ایستادن صحیح است و آسیبی به مادر یا جنین وارد نمی‌شود.
- استراحت کافی و اجتناب از استفاده از وسایل الکترونیکی: داشتن استراحت کافی و اجتناب از استفاده طولانی از وسایل الکترونیکی مانند موبایل یا لپ‌تاپ می‌تواند در درمان سردرد در این دوران مؤثر باشد
- مصرف مایعات: مطمئن شوید که در طول روز مقدار کافی آب و مایعات مصرف می‌کنید. کم آبی می‌تواند سردرد را تشدید کند.
- ماساژ سر: ماساژ ملایم سر می‌تواند به کاهش سردرد در بارداری کمک کند.
- استراحت در محیط تاریک و خنک: استراحت در یک محیط تاریک و خنک در کاهش سردرد در بارداری بسیار مؤثر است.
- رعایت تغذیه: از خوردن مواد غذایی محاوی محرک سردرد مانند مواد غذایی حاوی کافئین یا ادویه‌های قوی خودداری کنید.
در صورتی که سردرد در بارداری شما ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، با مشاوره پزشکی و شروع درمان مناسب، مشکل شما می‌تواند رفع شود.
استفاده از چه داروهایی در دوران بارداری خطرناک است؟
سردرد میگرنی حاد از جمله مشکلاتی است که در دوران بارداری ممکن است بروز کند. برخی از داروهایی که در دوران بارداری باید از مصرف آنها خودداری کنید عبارتند از:
مسکن‌ها
استفاده از مسکن‌ها ممکن است در کاهش درد شدید میگرن مؤثر باشد. با این حال، باید از مسکن‌های عمومی که در دوران بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرند، خودداری کنید. استامینوفن مسکنی است که در طول بارداری به عنوان گزینه‌ای کم‌خطرتر در نظر گرفته می‌شود. همچنین، استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن نیز در بارداری ممنوع است زیرا می‌توانند خطراتی مانند خونریزی، سقط جنین و عوارض قلبی در نوزادان ایجاد کنند.
ارگوتامین‌ها
ارگوتامین‌ها به طور خاص برای دردهای میگرنی توصیه می‌شوند، اما در دوران بارداری باید از مصرف آنها خودداری کنید. این داروها می‌توانند نقص‌های مادرزادی را در جنین ایجاد کنند و همچنین منجر به تحریک انقباضات زایمانی و زایمان زودرس شوند.
تریپتان‌ها
تریپتان‌ها برای درمان سردرد در بارداری از نوع میگرنی اثر گذارند. در حالی که تحقیقات بر روی این داروها در دوران بارداری محدود است، به عنوان یک مادر باردار، با پزشک خود مشورت کنید تا در مورد استفاده این داروها و خطرات آنها برای شما و جنینتان تصمیم‌گیری صحیح صورت گیرد.
طب سنتی راهی برای درمان سردرد بارداری
طب سنتی در واقع یک سیستم درمانی است که بر اساس تجربیات و روش‌های سنتی به درمان برخی عارضه‌ها می‌پردازد. در برخی موارد، روش‌های طب سنتی می‌توانند به تسکین سردردهای بارداری کمک کنند. اما باید به خاطر داشت که قبل از استفاده از هر روش درمانی، به ویژه در دوران بارداری، همیشه با پزشک خود مشورت کنید. در طب سنتی برخی از روش‌ها و مواد طبیعی به عنوان راهکارهای مؤثر برای درمان سردرد در بارداری مطرح شده‌اند:
- ماساژ سر با روغن‌ها: ماساژ سر با استفاده از روغن‌هایی مانند نعناع، رزماری و بابونه ممکن است به تسکین سردرد در بارداری کمک کند.
- استفاده از دمنوش‌ها: برخی از گیاهان دارویی مانند بابونه، گل محمدی، بیدمشک و گل گاوزبان به عنوان دمنوش مصرف می‌شوند و ممکن است در کاهش سردرد در بارداری مؤثر باشند. با این حال، مجدداً توصیه می‌شود قبل از استفاده از هر نوع گیاه دارویی، با پزشک خود مشورت کنید.
راه های پیشگیری از سردرد بارداری
تغییر سبک زندگی یکی از راه‌های پیشگیری از سردرد در بارداری است. در ادامه راهکارهایی برای پیشگیری و مقابله با سردرد آورده شده است:
- مطمئن شوید که مقدار کافی آب روزانه مصرف می‌کنید. کمبود آب می‌تواند سردردها را تشدید کند، بنابراین مصرف آب به میزان مناسب برای حفظ هیدراتاسیون بدن بسیار مهم است.
- به میزان کافی نفس عمیق بکشید و در هوای تازه قدم بزنید. این کار می‌تواند جریان خون را بهبود داده و سردردها را کاهش دهد.
- داشتن استراحت کافی به جسم و ذهن کمک می‌کند و میزان سردردها را کاهش می‌دهد.
- به تناسب اندام و وضعیت خود، ورزش و پیاده‌روی کنید. فعالیت بدنی منظم می‌تواند جریان خون را بهبود داده و سردردها را کاهش دهد.
- رژیم غذایی سالم و متنوعی را رعایت کنید. مواد غذایی سالم و با ارزش غذایی بالا مانند میوه‌ها، سبزیجات، ماهی و غلات را در رژیم غذایی خود بگنجانید. همچنین، از مصرف مواد غذایی غنی از سدیم، قند و چربی‌های اشباع شده خودداری کنید، زیرا ممکن است عوارض جانبی از جمله سردرد را تشدید کنند.
- استرس می‌تواند عاملی برای سردردها باشد. از روش‌های مدیتیشن، هیپنوتیزم و تمرینات تمدد اعصاب استفاده کنید تا استرس را کاهش دهید و روحیه خود را بهبود بخشید.
- اگر عواملی مانند نور شدید، صداهای بلند، بوهای شدید یا برخی از مواد مانند قهوه و سیگار موجب سرد درد می‌شوند، سعی کنید از این عوامل دوری کرده و محیط خود را به گونه‌ای طراحی کنید که موجب آرامش شود.
- مطمئن شوید که در حین کار و استراحت، موقعیت بدن خود را درست تنظیم کنید. مثلا هنگام نشستن در رو به روی کامپیوتر، صندلی خود را طوری تنظیم کنید که به گردن و بدنتان فشار نیفتد. همچنین، در هنگام رانندگی، آیینه خودرو را به گونه‌ای تنظیم کنید که به گردنتان فشار نیافتد.
- استفاده بیش از حد از موبایل و تبلت می‌تواند به گردن و شانه‌ها فشار بیاورد و سبب سردردها شود. در صورت امکان، استفاده معقول از این دستگاه‌ها را رعایت کنید.
- در برخی مواقع، استفاده یک دوش آب سرد می‌تواند رگ‌های خونی را تحریک کرده و درد را کاهش دهد. همچنین می‌توانید از یک حوله نمدار سرد یا گرم جهت افزایش جریان خون روی سر یا پشت سر خود استفاده کنید.
سخن پایانی
همانطور که در این مطلب از بررسی شد، سردرد در بارداری یکی از رایج‌ترین مواردی است که در طول دوران بارداری به ویژه در سه ماهه اول و سوم ممکن است رخ دهد. تغییرات هورمونی، تغییرات در جریان خون و افزایش حجم خون در بدن ممکن است به عنوان عواملی مؤثر در بروز سردردها در بارداری مطرح شوند. علاوه بر این، فشار روحی، تنش‌های روزمره، کم خوابی و تغذیه نامناسب نیز می‌توانند سردرد را تشدید کنند.