دوره‌ی پریود یا قاعدگی، یک فرایند طبیعی در زندگی زنان است که بطور منظم در طول ماه تکرار می‌شود. این فرایند با دستورات یک سیستم پیچیده از تغییرات هورمونی در بدن زنان اتفاق می‌افتد که به تخلیه‌ی ماهانه‌ی رحم و بهبود سلامتی زنان کمک می‌کند. طبیعتاً این موضوع یک جنبه‌ی طبیعی است که نیازمند فهم و آگاهی بیشتر می‌باشد. در این مقاله، قصد داریم بهترین روش‌ها برای مدیریت این دوره بدنی را مورد بررسی قرار دهیم و اطلاعاتی در این زمینه ارائه دهیم.
آنچه در این مقاله می خوانیم
پریود یا قاعدگی چیست؟
عادت ماهانه، قاعدگی یا پریود به انگلیسی Period اصطلاحی است که به ریزش ماهانه دیواره رحم یا آندومتر اطلاق می‌شود. اصطلاح پزشکی پریود Menstruation می‌باشد. در ابلاغیه‌ی رئیس انجمن علمی پزشکی، استفاده از کلمه دَشتان یا ماهینگی بجای پریود و عادت ماهانه اعلام شده است. برخی می‌پرسند سن پریود چه سنی است، در جواب نمی‌توان یک سن مشخص برای عادت ماهانه تعیین کرد. در واقع دوره قاعدگی معمولا از سن 11 الی 14 سالگی آغاز و تا اوایل دهه پنجم زندگی بانوان ادامه دارد.
خون حاصل از ریزش دیواره داخلی رحم که به آن Menses هم می‌گویند، شامل بافت جدا شده از آندومتر رحم و لخته خون نیز می‌باشد که از طریق دهانه رحم و در نهایت واژن از بدن خارج می‌شود. علت پریود، آماده‌سازی بدن برای بارداری است که از طریق دو هورمون استروژن و پروژسترون ترشح شده از هیپوفیز و دو هرومون LH و FSH تخمدان راه‌اندازی می‌شود.
چرخه قاعدگی یا سیکل پریود
چرخه یا سیکل قاعدگی سلسله‌ای از فرایندهای متوالی را توضیح می‌دهد که طی آن بدن برای بارداری آماده می‌شود. بطور متوسط چرخه قاعدگی حدود 28 روز می‌باشد اما 21 و 35 روز نیز در این خصوص، امری طبیعی است. اکنون ممکن است برای برخی این سوال مطرح شود که مگر عادت ماهانه چند روز است. در جواب می‌توان گفت که بطور معمول دوره قاعدگی حدود 3 الی 8 روز به طول می‌انجامد و میزان خون خارج شده از بدن معمولا بین 20 الی 90 میلی‌لیتر است. خونریزی‌های غیرطبیعی در سیکل قاعدگی در چهار دسته پلی‌منوره، الیگومنوره، آمنوره و متروراژی طبقه‌بندی می‌شوند. سیکل قاعدگی از روز اول پریود تا روز اول پریود بعدی محاسبه می‌شود که علی‌رغم تفاوت‌های فردی افراد، روند یکسانی را تعریف می‌کند. بطور خلاصه، سیکل قاعدگی را می‌توان اینگونه تعریف کرد:
روز 1 تا 5: این بازه مربوط به دوره خونریزی می‌باشد. همانطور که پیش‌تر نیز گفته شد، این دوره می‌تواند بین 3 الی 8 روز متغییر باشد اما بطور میانگین 5 روز در نظر گرفته می‌شود که در دو روز اول خونریزی شدیدتر است.
روز 6 تا 14: در این دوره میزان خونریزی کاهش یافته یا قطع می‌شود. روز دهم تا چهاردهم عموما با نام فاز تخمک‌گذاری شناخته می‌شود و ترشح هورمون استروژن در بالاترین سطح خود قرار می‌گیرد.
روز 14 تا 25: حوالی روز چهاردهم، تخمک‌گذاری صورت می‌گیرد. در این دوره، فاز لوتئال آغاز می‌شود و ترشح پروژسترون افزایش می‌یابد. در واقع دیواره داخلی رحم با ضخیم‌تر کردن پوشش خود، محیط را برای بارداری احتمالی محیا می‌سازد. تخمک آزاد شده از تخمدان، از لوله‌ی فالوپ گذر کرده و وارد فضای رحم می‌شود. در این هنگام اگر اسپرم در رحم حضور داشته باشد، لقاح صورت گرفته و تخمک بارور می‌شود. در صورت بارور شدن تخمک، تخم به وجود می‌آید و در دیواره رحم برای تشکیل جنین جای می‌گیرد.
روز 25 تا 28: در صورتی که لقاح صورت نگیرد، فرایند ریزش رحم آغاز می‌شود و سطح ترشح پروژسترون افت می‌کند. در این حالت تخمکی که توانایی باروری خود را از دست داده است، به همراه خون و بافت حاصل از ریزش آندومتر رحم از بدن خارج می‌شود.
محاسبه سیکل قاعدگی
تا اینجا سیکل پریود یا قاعدگی و روند آن بطور خلاصه شرح داده شد. اکنون می‌توانید با بهره‌گیری از اطلاعاتی که به دست آورده‌اید، زمان شروع عادت ماهانه خود را حساب کنید. مزیت دیگر محاسبه سیکل قاعدگی این است که می‌تواند در خصوص وضعیت سلامت عمومی بدنتان اطلاعات مفیدی ارائه دهد. برای محاسبه چرخه قاعدگی کافیست روز اول شروع پریودتان را علامت‌گذاری کنید و تا روز اول شروع پریود روزها را شمارش کنید.
بطور معمول این بازه معمولا حول و حوش عدد 21 الی 35 روز را نمایش می‌دهد. سپس این کار را مرتب تکرار کنید. برای تخمین روز شروع قاعدگی باید روزهای هر سیکل محاسبه شده را با یکدیگر جمع کرده و بر تعداد دفعات پریودتان تقسیم کنید. عدد به دست آمده تعداد متوسط روزهای سیکل قاعدگی پیش رویتان را تعیین خواهد کرد. کافیست از اولین روز آخرین عادت ماهانه خود در تقویم به تعداد عدد بدست آمده شمارش کنید تا به زمان نسبتا دقیق شروع قاعدگیتان برسید.
علائم عادت ماهانه
عموما علائم عادت ماهانه شامل گرفتگی و درد در ناحیه شکم و کمر، بی‌خوابی، تغییرات خلق و خو، اسهال، سردرد، خستگی، درد مفاصل، مشکل در تمرکز، خونریزی، نفخ، درد یا تورم سینه و تغییرات دمای بدن می‌باشد. دمای بدن به علت ترشح بالای استروژن در روزهای اول افت پیدا می‌کند اما با نزدیک شدن به زمان تخمک‌گذاری به علت ترشح بالای استروژن، دما افزایش می‌یابد. اغلب بانوان یک الی دو هفته قبل از عادت ماهانه خود دچار نوسانات هورمونی و تغییرات روانی و جسمی نام برده شده با شدت کمتر می‌شوند که به اصطلاح به آن سندروم پیش از قاعدگی یا PMS می‌گویند. خرید قرص قاعدگی و مصرف آن می‌تواند به بهبود این علائم کمک کند.
پریود یا عادت ماهانه مردانه
حتما راجع به پریود یا عادت ماهانه مردانه نیز شنیده‌اید. به باور پژوهشگران علوم اعصاب و روان، علائمی مشابه PMS زنان در مردان نیز مشاهده می‌شود . اختلالات خواب، اشتها و خلق و خو از علائم عادت ماهانه مردان به شمار می‌رود. از آنجایی که این نوسانات به شکل نامنظم هر ماه تکرار می‌شود، از آن با عنوان پریود مردانه نام می‌برند.
تغییرات عادت ماهانه
روند پریود می‌تواند با گذشت سن دچار تغییرات شود. معمولا در دفعات اول قاعدگی افراد ممکن است شاهد خونریزی‌های سنگین یا طولانی‌مدت باشند. نامنظم بودن پریود ممکن است تا چند سال تداوم یابد اما معمولا با رسیدن به سن 20 سالگی نظم می‌گیرد. رنگ خون معمولا قرمز روشن، قهوه‌ای تیره و سیاه است اما رنگ نارنجی و خاکستری ممکن است خبر از وجود عفونت دهند. با ورزش منظم، رابطه جنسی، استفاده از قرص‌های ضد بارداری، مصرف آب فراوان و مواد غذایی سالم ممکن است مدت زمان خونریزی کاهش یابد.
تنبلی تخمدان، بیماری اندومتریوز، LPD و چاقی نیز می توانند دوره قاعدگی را کوتاه‌تر کنند. فشار روحی و جسمی، فیبروز رحم، نارسایی تخمدان، التهاب لگن، اختلالات تیروئیدی، سندروم تخمدان پلی‌کیستیک، بیماری‌های فصلی، داروها، حاملگی و شیردهی از عوامل تاثیر‌گذار بر نامنظم شدن قاعدگی هستند. برای نظم‌بخشی به پریود باید علت را یافت و آن را برطرف کرد.
بیشتر بخوانید: بهترین دمنوش برای پریود شدن
توقف پریود یا قاعدگی در بارداری
یکی از دلایل رایج توقف پریود بارداری است. بانوان باردار تا نه ماه عادت ماهانه را تجربه نمی‌کنند اما ممکن است خونریزی دیگری داشته باشند. از علل خونریزی در دوران بارداری می‌توان به لانه‌گزینی جنین، عفونت‌های واژینال، رابطه جنسی، معاینات لگنی، حاملگی خارج از رحم، خونریزی ساب کوریونیک، سقط جنین و پولیپ‌های سرویکس اشاره کرد. در صورتی که ترشحات لانه‌گزینی بیش از سه روز باشد و یا یک هفته بعد از رابطه جنسی همچنان خونریزی صورت گیرد بهتر است به پزشک مراجعه نمایید. همچنین اگر خونریزی با درد شکم، بوی ناخوشایند، خارش، لخته، تب و تهوع همراه باشد بهتر است این مسئله را با پزشک در میان بگذارید.
بیشتر بخوانید: چند روز تاخیر در پریود نشانه بارداری است؟
محصولات بهداشتی دوره قاعدگی
در ادامه به تعدادی از این محصولات اشاره شده است:
پدهای پارچه‌ای
استفاده از پدهای پارچه‌ای قدمت چند هزارسال دارد. این پدها فروش بالایی ندارند زیرا شست و شو و تمیز نگه داشتن آن‌ها برای بسیاری چالش برانگیز است. پدهای پارچه‌ای برخلاف نوارهای بهداشتی دارای مواد شیمیایی مصنوعی نبوده و واکنش‌های آلرژیک به آن‌ها به حداقل می‌رسد. علاوه بر آن پدهای پارچه‌ای به علت کاهش تولید زباله، دوستدار محیط زیست به شمار می‌روند. برای ضدعفونی این پدها، از نور مستقیم خورشید استفاده می‌شود.
نوار بهداشتی
نوار بهداشتی معمولا به دو شکل بالدار و پد معمولی در سایزهای مختلف در بازار عرضه می‌شوند. نوار بهداشتی در یک سمت چسب دارد که به چسبیدن آن به لباس زیر و ثابت نگه داشتن آن حین تحرک فرد کمک می‌کند. پدهای بهداشتی باید هر چند ساعت یک بار تعویض شوند.
تامپون
تامپون‌ها تیوب‌های دارای نخ در انتهایشان هستند که برای جذب خون پریود یا قاعدگی باید در واژن قرار گیرند. وجود نخ در تامپون‌ها در خارج کردن تامپون از واژن موثر می‌باشد. علاوه بر آن برخی از تامپون‌ها برای سهولت در وارد کردن آن‌ها به واژن، دارای یک هدایتگر پلاستیکی می‌باشند. سایزهای بزرگتر تامپون‌ها برای افراد دارای خونریزی‌های حجیم‌تر مناسب هستند. تامپون‌ها باید هر 4 الی 8 ساعت تعویض شوند در غیر این صورت احتمال وقوع سندروم شوک سمی افزایش می‌یابد.
کاپ قاعدگی
کاپ‌های قاعدگی محفظه‌های پلاستیکی هستند که در دو نوع یکبار مصرف و چند بار مصرف در سایزهای متفاوت در عرضه می‌شوند. کاپ‌های چند بار مصرف قابل شست و شو بوده و تولید زباله را کاهش می‌دهند. کاپ‌ها برای جذب خون قاعدگی باید وارد واژن شوند و هر چند ساعت یک بار تعویض شوند. کاپ‌های یک بار مصرف هر 12 ساعت و کاپ‌های چند بار مصرف هر 6 ساعت باید تعویض شوند.
روش‌های کاهش درد پریود
در صورتی که درد عادت ماهانه کم باشد می‌توان با درمان خانگی درد پریود را کاهش داد. در ادامه به چند روش کاهش دهنده درد پریود یا قاعدگی اشاره شده است.
تحرک
تحقیقات نشان داده‌اند که ورزش منظم می‌تواند درد ناشی از دوران قاعدگی را تا حد زیادی کاهش دهد. شنا، دویدن آهسته، پیاده‌روی و دوچرخه سواری از جمله ورزش‌هایی هستند که برای کاهش درد پریودی در دراز مدت پیشنهاد می‌شوند. برخی از حرکات یوگا همچون حرکت کودک، جسد، پل، مار کبری، کوه و پیچش نشسته ستون فقرات می‌تواند در کاهش درد نواحی شکم و کمر موثر واقع شوند.
بیشتر بخوانید: فواید و مضرات ورزش در دوران قاعدگی
تغذیه
در این دوران بهتر است مصرف غذاهای چرب و شور و نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار به حداقل برسد و رژیم غذایی سالم و متعادل با ویتامین ها و مواد معدنی داشته باشید. می‌توانید با خرید قرص مولتی ویتامین مینرال نیز برای کمک به تامین ریزمغذی‌های مورد نیاز خود استفاده کنید. مصرف ماهی سالمون، مرغ، تخم مرغ، آجیل، ماست، سرکه سیب، میوه‌جات، جو دوسر، شکلات تلخ، سبزیجات، عدس، مرکبات، لبنیات و لوبیا برای دوره قاعدگی پیشنهاد می‌شود. همچنین مصرف چای نعنا، دمنوش زنجبیل، ریحان، بابونه و زردچوبه برای کاهش درد پریود می‌تواند مفید واقع شود. ناگفته نماند که تاثیر مثبت مصرف مایعات و هیدراته ماندن را فراموش نکنید.
گرما
گرم کردن کمر و شکم در دوران قاعدگی می‌تواند به شکل معناداری درد را کاهش دهد. برای اینکار می‌توانید از کیسه آب گرم، حوله گرم یا دوش آب گرم بهره بگیرید. یکی از روش‌های قدیمی استفاده از کیسه پارچه‌ای برنج است. کیسه گرم حاوی برنج می‌تواند تا مدت طولانی گرما را حفظ کرده و در کاهش درد موثر واقع شود.
ماساژ
ماساژ در این دوره نه تنها بی‌خطر بوده بلکه می‌تواند تا حدی درد و گرفتگی شکم را کاهش دهد. 10 الی 20 دقیقه ماساژ با فشار ملایم در اطراف پهلو، شکم و کمر می‌تواند باعث شل شدن عضلات و کاهش درد شود. ماساژ می‌توان با کمک روغن‌هایی نظیر رازیانه، نارگیل و بادام در مسیر دورانی مورد استفاده قرار گیرد.
دارو
برای کاهش درد پریود داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی همچون ناپروکسن، ایبوپروفن، مفنامیک اسید، آسپیرین و سلکوکسیب مناسب می‌باشند. اگر داروهای ذکر شده در دسترس شما نیستند، می‌توانید از استامینوفن نیز استفاده کنید. قرص تنظیم قاعدگی یک مکمل غذایی است که جهت کنترل و تنظیم عملکرد سیکل قاعدگی در زنان استفاده می‌شود. خرید قرص قاعدگی و استفاده از آن به شما کمک می‌کند پریود‌های سبک‌تر و آسان‌تری داشته باشید و مشکلاتی مانند تغییرات خلقی، سر درد و یا آکنه را تجربه نکنید.
سخن پایانی
با مطالعه این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز، اطلاعات کاملی در مورد پریود یا قاعدگی، به دست آوردید. در این مقاله به چندین روش کاهنده درد پریود نیز اشاره شده است که امیدواریم به کار بردن آن‌ها برای شما مفید واقع شود. همچنین شما می‌توانید سوالات خود را در این رابطه در بخش کامنت‌ها از کارشناسان ما بپرسید.